Адам денесинин клеткалары негизинен белоктордон турат, алардын запасы дайыма толукталып турушу керек. Бул элементтердин артыкчылыктары денедеги бирдей белоктордун синтезин жүргүзгөн аминокислоталар менен каныккандыгына байланыштуу. Табигый булактардан керектүү элементтердин запасын толтуруу үчүн аминокислоталарды кайсы тамактардан таба алаарыңызды билүү маанилүү.
Адамдарга кандай аминокислоталар керек?
Зарыл аминокислоталардын тизмесине валин, изолейцин, лейцин, лизин, метионин, триптофан, фениаланин жана треонин кирет. Зақымданган ткандарды жана булчуңдагы зат алмашуу процесстерин калыбына келтирүүчү, организмдеги азот метаболизмин сактай турган валин эт, козу карын, сүт жана дан азыктарында, ошондой эле соя жана жер жаңгактарында кездешет. Лейцин булчуңдарды коргойт, энергия булагы, сөөктөрдү жана терини калыбына келтирүүгө жардам берет, кандагы кантты төмөндөтөт жана өсүү гормонунун деңгээлин көтөрөт. Лейцин жаңгакта, этте, балыкта, күрөң күрүчтө, жасмыкта жана көпчүлүк уруктарда болот.
Жалпысынан жыйырма протеиногендик аминокислота бар, алардын тогузу организм өз алдынча жетиштүү көлөмдө синтездей албайт.
Изолейцинсиз гемоглобиндин синтезделиши, ошондой эле кандагы канттын деңгээлинин турукташуусу жана жөнгө салынышы мүмкүн эмес. Бул аминокислота спортчуларга жана психикалык саламаттыгына байланыштуу бейтаптар үчүн абдан маанилүү, балыкта, кешьюда, бадамда, тоокто, жумурткада, жасмыкта, сояда, боордо, кара буудайда жана уруктарда кездешет. Метионин майлардын метаболизмине, артериялардын дубалдарында жана боордо топтолушуна жол бербейт, тамак сиңирүү процессине жардам берет жана остеопороз, химиялык аллергия жана булчуңдардын алсыздыгы үчүн пайдалуу. Аны жумуртка, балык, сүт, эт жана буурчак өсүмдүктөрүнүн азык курамынан алса болот.
Аминокислоталарга бай азыктар
Лизин балдардын сөөктүн калыптануусу жана өсүшү, кальцийдин сиңиши, антителолордун, гормондордун, ферменттердин, коллагендин синтезделиши, ткандардын калыбына келиши жана организмдеги азот метаболизминин сакталышы үчүн өтө маанилүү. Анын негизги булактары сүт азыктары, эт, балык, жаңгак жана буудай. Белок метаболизмин нормалдуу сактоого жана иммунитетти көтөрүүгө жардам берген треонин жумуртка жана сүт азыктарында болот.
Жада калса орточо физикалык активдүүлүк бардык эркин аминокислоталардын 80% ын керектөөгө алып келет, ошондуктан аларды үзгүлтүксүз толуктап туруу организм үчүн өтө маанилүү.
Триптофан депрессияда, уйкусуздукта, жүрөк ооруларында, гиперактивдүүлүктө, мигренде жана табиттин жогорулашында маанилүү. Аны эт, банан, сулу, курма, жер жаңгак жана күнжуттун уруктарын жегенде да алса болот. Акыры, фенилаланин - бул аминокислота допаминдин синтезделишине катышат, эс тутумду, билимди жана маанайды жакшыртат, ооруну басаңдатат жана табитти төмөндөтөт. Соя, тоок, балык, уй эти, жумуртка, быштак жана сүттө болот.
